Innovatie in de bouw: de kansen en risico's

Internet of things, Big Data, BIM, 3D-printen, prefab en robotisering: kansrijke ontwikkelingen, maar voor veel bedrijven in de bouwsector nog toekomstmuziek. Tegelijkertijd wordt van de bouw een sleutelrol verwacht in het oplossen van de enorme uitdagingen waar de maatschappij voor staat, zoals het verduurzamen van woningen. De Bouwagenda die de Taskforce Bouw heeft gepresenteerd, belooft een bouwrevolutie. Stilstaan is geen optie. Welke kansen bieden digitalisering en industrialisatie voor bouwbedrijven? Wat zijn de risico’s? En hoe kunnen zij zich voorbereiden op wat komen gaat?

In de bouw wordt hard gewerkt, maar de innovatiekracht blijft klein. Het doorvoeren van nieuwe ontwikkelingen in de bouw neemt vaak jaren in beslag. Bovendien is de bedrijfscultuur van gevestigde ondernemingen vaak niet ingesteld op ingrijpende veranderingen. Hun huidige bedrijfsprocessen en waarden zijn perfect toegesneden op bestaande producten en diensten, maar zijn niet geschikt voor disruptive change. Het bekende innovatiedillemma dat Harvard-econoom Clayton Christensen al in 1997 beschreef, is in de bouw nog altijd actueel.

Op het vlak van innovatie valt in de bouwsector dus nog veel terrein te winnen. De belangrijkste innovatiemogelijkheden zijn grofweg in te delen in twee groepen: digitalisering en industrialisatie. Bij digitalisering kan bijvoorbeeld worden gedacht aan Building Information Modeling (BIM), waarmee eventuele fouten al vroeg in het bouwproces kunnen worden geïdentificeerd en er beter overzicht kan worden gehouden bij grote projecten. Een ander voorbeeld is sensoring, dat inzicht geeft in het gebruik van gebouwen en waarmee toekomstig onderhoud kan worden geoptimaliseerd. En met Big Data kunnen bouwprocessen worden verbeterd. Prefab, 3D-printing en robotisering zijn voorbeelden van industrialisatie waarmee de bouw op termijn minder afhankelijk wordt van bijvoorbeeld het weer en ziekte van personeel.

Energieneutrale nieuwbouw in 2020, een forse productiviteitsstijging en een circulaire sector in 2050: stevige doelstellingen waar ons land zich aan heeft gecommitteerd in het Klimaatverdrag van Parijs. Gigantische ambities die volgens Bernard Wientjes, voorzitter van de Taskforce Bouw, alleen te realiseren zijn ‘door een revolutionaire aanpak in de bouw’. “Om de grote maatschappelijke doelstellingen van de komende jaren te halen, kunnen we niet op de oude voet verder,” zei Wientjes bij de presentatie van De Bouwagenda aan het kabinet.

De komende maanden worden de plannen van de Taskforce verder uitgewerkt. Concreet wordt ingezet op het aanpakken van belemmerende regelgeving en het opzetten van innovatie-investeringsfondsen. De Taskforce verwacht uiteindelijk een spectaculaire productiviteitssprong te realiseren en een groei van de werkgelegenheid met 50.000 banen. Prachtige kansen voor spelers in de bouwsector dus.

Maar innoveren brengt ook risico’s met zich mee. Zeker nu de Taskforce Bouw 50.000 extra benodigde banen voorspelt, vormt ondercapaciteit een risico. Daarnaast staan de marges onder druk vanwege de hoge inkoopprijzen. Zo vertelde de directeur van een vastgoedbedrijf tijdens een interview dat grote prefab-fabrieken het in de crisisjaren zwaar hebben gehad en hun productie hebben teruggedraaid. Door de schaarste is de prijs van prefab gestegen.

De opgaven waarvoor Nederland nu staat, zijn volgens De Bouwagenda zo groot, dat er behoefte is aan ‘baanbrekende, grote en meer complexe innovaties’. Volgens Wientjes is een revolutie nodig, ‘een radicaal andere manier van denken, werken en samenwerken’. Ook in De Bouwagenda wordt het belang van strategische samenwerkingsbanden benadrukt. “Er worden alleen sprongen gemaakt wanneer meerdere complementaire partijen zich over een uitdaging ontfermen, kennis met elkaar delen en het geloof hebben dat het uiteindelijk voor allen meerwaarde zal opleveren.”