It's the trust, stupid!

De kredietwaardigheid van het totale Nederlandse bedrijfsleven staat op een historisch dieptepunt. Sinds de val van de Lehman bank in september 2008 is de credit rating van alle bedrijven in Nederland samen gestaag gedaald van A naar BBB. Daarmee is de kans dat bedrijven elkaar hun rekeningen niet meer betalen twee keer zo groot geworden. Er vindt een slachting plaats in het MKB die zich onttrekt aan het oog van de media en de aandacht van de politiek. De huidige kredietcrisis is onderdeel van een probleem dat verder strekt dan kredietwaardigheid van banken en landen: namelijk een fundamenteel gebrek aan vertrouwen dat een zware wissel trekt op de Nederlandse economie en maatschappij. Herstel van vertrouwen staat aan de basis voor groei.

De verslechtering van de kredietwaardigheid van de BV Nederland heeft minstens zulke nadelige gevolgen als een mogelijk verlies van de triple-A status van Nederland. Want de financiering van veel bedrijven leunt zwaar op leverancierskrediet tussen ondernemers en het ondermijnt het ondernemersvertrouwen. Hiermee staat de grootste collectieve MKB-bank van Nederland zwaar onder druk. Ondernemers die elkaar op rekening leveren, vormen samen al decennia lang de grootste bank van Nederland door elkaar krediet te verlenen. Deze bank is echter niet too big to fail en krijgt dus géén miljarden steun. Maar in het eerste kwartaal van 2012 zijn er al 2.304 ‘filialen’ van deze bank omgevallen, 21% meer dan een jaar eerder. Geen van deze bedrijven waren op zichzelf too big to fail, maar het zijn er inmiddels too many to ignore!

In dit Olympisch jaar stevenen wij af op een record: 10.000 bedrijfs¬faillissementen. Aan de ene kant veroorzaakt doordat betalingstermijnen in het MKB oplopen waardoor ondernemers langer moeten wachten op hun broodnodige geld en omdat de kredietkraan van banken dicht zit. Daar komt bij dat deze situatie al veel te lang bestaat en het vet bij veel bedrijven van de botten is en weinig klappen meer kunnen opvangen. Aan de andere kant veroorzaakt omdat de inkomsten van de bedrijven onder druk staan; overheden en bedrijven bezuinigen en consumenten houden de hand op de knip. Er ontbreekt een fundamentele basis van vertrouwen bij alle partijen in onze economie. Gevolgen zijn een gebrek aan krediet, versterkt door een afnemende vraag en onvoldoende financiële weerbaarheid en innovatiekracht van ondernemers. Ik zie momenteel geen enkele aanleiding om te veronderstellen dat we het magische tienduizend-bedrijfsfaillissementen-record dit jaar niet halen.

De politiek doet er terecht alles aan om de stabiliteit van banken en de triple-A status van Nederland te behouden, maar we laten tienduizend bedrijven aan hun lot over. Die ‘vallen niet om’ met donderend geraas en draaiende camera’s, maar stil en anoniem met vaak grote consequenties voor personeel, leveranciers en klanten. Banken moeten over stevige kapitaalbuffers beschikken om ook sommige van deze financiële klappen op te vangen. Dat kan niet blijvend op de belastingbetaler worden afgewenteld en dus zal de bank daar als kapitaalverschaffer zelf voor moeten zorgen. Daarom weegt bij kredietverstrekking de eigen risico- en kapitaalafwegingen van de bank extra zwaar mee ten opzichte van bijvoorbeeld de vaak goede credit ratings van de aanvragende bedrijven. Banken zitten in een lastige spagaat tussen kredietverstrekking en, door strenge regelgeving opgedragen, risicobeperking. Het geld rolt dus ook niet zo gemakkelijk meer richting het bedrijfsleven in de reële economie.

We zitten in een cocktail van ellende en focussen ons op landen en de banken die de problemen hebben veroorzaakt. Een bredere kijk is noodzakelijk. Ten eerste moeten bedrijven weer onderdeel van de oplossing worden. Het MKB is de motor van de economie, de grootste bank en de grootste werkgever. Ten tweede is vertrouwen niet een onbeheersbaar gevolg van de crisis, het moet als conditie worden ingezet. Vertrouwen creëert betere relaties tussen banken en bedrijven en overheden, en tot meer kredietverlening en tot meer business. Herstel van vertrouwen is de duurzame weg uit de crisis.

Vertrouwen is allerminst een soft argument in de harde discussie over krediet. De financiële ingrepen hebben tot op heden niet geleid tot het gewenste economisch herstel. We zijn in een steun-, controle- en bezuinigingskramp geschoten. Dit suggereert daadkracht en geeft houvast op korte termijn, maar bijt je in de staart. Er zijn geen simpele lineaire verbanden, daarvoor is het (internationale) economisch systeem te complex. Vertrouwen is de smeerolie in deze machine. Duidelijke regels en heldere relevante informatie-uitwisseling tussen partijen helpt bij het herstellen van vertrouwen. Controle en toezicht zijn belangrijk, maar het activeert de 1,8 miljoen bedrijven in de echte economie niet. Want het levert niet de relevante informatie en zekerheid op voor honderduizenden belangrijke krediet- of investerings- of koop-beslissingen die dagelijks worden genomen en noodzakelijk zijn om onze economie een stimulans te geven.

Ik zie geen samenhangend informatiebeleid als het gaat om bijvoorbeeld bedrijfsregistratie, deponeringsplicht, privacywetgeving. Uitgangspunt van een dergelijk beleid zou liberalisering van informatie moeten zijn. Bedrijven moeten zeggenschap en regie krijgen en verantwoordelijkheid nemen over hun informatie. Daarin bestaat een sterke wederkerigheid; bedrijven hebben een belang bij eigen regie, bijvoorbeeld financiële PR. En aan de andere kant is de economie gebaat bij transparantie van de markt en de partijen in de markt.

De politiek moet wakker worden en haar informatiebeleid inzetten om vertrouwen te herstellen als essentieel onderdeel van haar financieel-economisch beleid. Bedrijven moeten hierin ook zelf actief worden. Net zo goed dat klanten niet zomaar de winkel binnenlopen, komt krediet ook niet vanzelf en verdien je door relevante, betrouwbare en tijdige informatie te geven aan klanten, leveranciers en financiers. Transparantie betekent niet ongebreideld alles in de openbaarheid gooien, maar doelgericht werken aan vertrouwensrelaties door middel van informatie. Dit is de nieuwe norm. It’s the trust, stupid!